پرسش :

چرا به حضرت فاطمه (سلام الله علیها) کوثر گویند؟


پاسخ :
در غالب تفاسیر شیعه و سنی آمده که سوره کوثر در مکه و بعد از وفات پسران رسول خدا نازل شد. وقتی این پسران قبل از بعثت یا بعد از بعثت از دنیا رفتند، مشرکان و دشمنان پیامبر، ایشان را ابتر خواندند. به این جهت امیدوار بودند که دعوت رسول خدا ادامه نخواهد یافت؛ زیرا فرزند پسر ندارد که آن را ادامه دهد. رسول خدا را به کنایه و طعنه، ابتر می نامیدند. این سوره در جواب آن ها نازل شد و در قبال طعنه ای که آنان می زدند و ایشان را بدون دنباله می شمردند، آنان را بدون دنباله شمرد و اعلام کرد که به رسول خدا "کوثر" داده شده. تا این جا را اکثر بلکه همه مفسران سنی قبول دارند و همگی قبول دارند که "کوثر" خیر کثیر است که به رسول خدا داده شده است.

با مراجعه به تفسیرهای اهل سنت می یابیم که غالب مفسران سنی در مورد مصداق کوثر نظریه هایی چنین داشته اند:

- منظور نهری است در بهشت (این قول بیش تر آنان است و روایات فراوانی هم به این مضمون وارد شده است).
- منظور نبوت است.
- منظور شفاعت کبری و مقام عالی ایشان در آخرت است.
- منظور پیروان کثیر است.
- منظور عالمان فراوان امتش می باشد و...

غالب مفسران سنی به نسل کثیر و منشا این نسل که حضرت زهرا است، به عنوان مصداق کوثر، اشاره نکرده اند (البته بعضی به حضرت زهرا و ذریه اش به عنوان مصداق کوثر تصریح کرده اند، از جمله صاحب تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، نظام الدین حسن بن محمد نیشابوری از عالمان قرن هشتم، ج۶، ص۵۷۶) ولی شیعه برترین مصداق کوثر را حضرت زهرا می داند که نسل کثیر پیامبر به واسطه ایشان ادامه یافته است. البته این که حضرت زهرا و ذریه اش برترین مصداق کوثر است، به این معنا نیست که مصداق های دیگر، در کوثر نمی گنجد.

کوثر مطلق است و به خیر کثیر مطلقی که به رسول خدا عطا شده، از جمله نبوت و حوض کوثر و نسل زیاد و... قابل انطباق است، ولی با توجه به شان نزول و این که دشمن پیامبر، "ابتر" خوانده شده، ابتر بودن رسول خدا نفی شده، بر می آید که ظاهرترین مصداق مورد نظر در این جا و در این سوره، نسل کثیر است که منشا آن حضرت زهرا می باشد.

بنابراین با غالب اهل سنت در شان نزول این سوره و در مفهوم کوثر هم نظر هستیم. در مصداق ها هم با هم مشترک می باشیم اما غالب آنان به یک مصداق که حضرت زهرا و ذریه اش باشد، تصریح نکرده اند، ولی این مورد را نه تنها مصداق کوثر می دانیم، بلکه با توجه به شان نزول و نشانه های موجود در سوره، ظاهرترین مصداق مورد نظر سوره می دانیم.

فاطمه کوثر است چون فراوانی و ماندگاری دودمان پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) فقط از طریق وجود با برکت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در جهان تحقق یافته و خداوند نسلی بی نظیر و ماندگار به پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله) عطاء فرمود. این وجه مطابق با شان نزول هم هست چه اینکه دشمنان اسلام با مرگ فرزندان پسر پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله)، او را ابتر نامیدند، اما خداوند در آن زمان به پیامبرش تسلی داد که کوثر نصیب او خواهد نمود و این وجه دو جهت دارد: یازده امام معصوم از فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و هزاران هزار نفر از فرزندان و دودمان پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله).

مفسّران‌‌ از إبن ‌عباس ‌نقل‌ کرده‌اند، ‌سوره‌ کوثر ‌در‌باره‌ سخن "عاص‌‌ بن ‌وائل‌ سهمی"‌ نازل‌‌ شده‌ و ‌این‌ موقعی ‌‌بود‌‌ که ‌دید ‌رسول ‌‌خدا ‌(صلّی الله علیه و آله‌) ‌از‌ مسجدالحرام بیرون ‌می‌آید. ‌پس ‌‌در ‌نزدیکی‌‌ باب بنی‌سهم‌‌ با ‌‌‌حضرت ‌ملاقات‌ و گفتگو کرد، ‌در‌ حالی ‌‌که‌ عدّه‌ای ‌‌از ‌بزرگان ‌قریش‌‌ در‌ مسجد نشسته‌ بودند، ‌پس‌ چون ‌عاص بن وائل ‌داخل‌شد، گفتند: با کی‌ صحبت‌ می کردی؟ گفت: ‌‌با‌‌ این ‌ابتر، و ‌این‌‌ بعد ‌‌از‌ فوت ‌‌عبداللّه‌ فرزند ‌رسول‌‌ خدا ‌(صلّی الله علیه و آله‌) ‌از‌ حضرت خدیجه ‌(سلام الله علیها‌) ‌بود‌. رسم ‌و عادت‌ عرب‌ جاهلی ‌‌این ‌‌بود‌ کسی ‌‌را‌‌ که ‌پسر نداشت‌‌، ابتر می نامیدند، ‌پس‌ قریش‌‌ در‌ موقع‌ مرگ‌‌ عبداللّه ‌‌او‌‌ را‌ ابتر و صنبور (شخصی‌‌‌ که ‌برادر و فرزندی‌ نداشته‌‌ باشد‌) نامیدند. (۱)

سوره کوثر ناظر به این واقعه نازل شده است. خداوند در این سوره پیامبر را صاحب کوثر(خیر و یا نسل کثیر) توصیف نموده است. و چنانکه مسلم است نسل پیامبر (صلّی الله علیه و آله) از دخترشان حضرت فاطمه (سلام الله علیها) استمرار و گسترش یافته است.

فاطمه کوثر است به خاطر آنکه همه باید دستورات و معارف و احکام دین را بوسیله او و فرزندان او فرا گیرند. همه روایاتی که از ابواب مختلف اسلام از ائمه معصومین به ما رسیده -به عنوان مثال در کتاب شریف وسائل الشیعه قریب به سی و پنج هزار روایت -از طریق فرزندان حضرت صدیقه کبری (سلام الله علیها) می باشد.

فاطمه زهرا (سلام الله علیها) خیر کثیر است، امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: " لو بقیت الارض بغیر امام لساخت"(۲) اگر زمین بدون حجت خدا باشد زمین اهلش را فرو می برد و در زیارت جامعه هم خطاب به ائمه معصومین عرضه می داریم: "بکم یمسک السماء ان تقع علی الارض" بواسطه شما آسمان ها نگه داری می شود و بر زمین نمی افتد. از این رو بقا و سعادت بشر نیز مدیون فرزندان حضرت فاطمه (سلام الله علیها) می باشند. فاطمه کوثر است زیرا از فاطمه مصحفی باقیمانده است که ارث ولایت است و ائمه برای مسایل گوناگون به آن مراجعه می کنند و علم گذشته و حال و آینده در آن وجود دارد. (۳)

نبی مکرم اسلام (صلّی الله علیه و آل) فرمودند: اگر همه نیکی ها و خوبی ها و ارزش های عالم به صورت یک شخص در آید، آن شخص فاطمه (سلام الله علیها) است، بلکه برتر و بزرگتر است. " ولو کان الحسن شخصا لکان فاطمه بل هی اعظم"(۴)

روایت شده: "لولاک لما خلقت الافلاک و لولا علی لما خلقتک و لولا فاطمه لما خلقتکما"(۵) بر اساس این روایت، خلقت پیامبر (صلّی الله علیه و آله) و ائمه با آن همه کرات و سیارت و کهکشانها و مواهب خدادی، از برکت وجودی فاطمه (سلام الله علیها) است.

از فاطمه زهرا (سلام الله علیها) آثار زیادی از جهت نظری و شیوه های عملی برای بشریت باقی مانده است، ازقبیل انفاق و ایثار: "یطمعون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا" (۶) عبادت و بندگی، اخلاص، زهد و ساده زیستی، صبر و بردباری عصمت و عفت، حجاب، همسرداری، تربیت فرزندان، شیوه دفاع از امامت و ولایت و سخنان فاطمه(س) باقی است.

فاطمه کوثر است زیرا خیرات و برکات او در فردای قیامت هم نصیب محب فاطمه (سلام الله علیها) می شود. محبت به فاطمه (سلام الله علیها) در فردای قیامت مایه نجات انسان است. پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمودند: ای سلمان هر کس دخترم فاطمه (سلام الله علیها) را دوست داشته باشد در بهشت و هر کس با او دشمنی کند در جهنم است. ای سلمان محبت فاطمه (سلام الله علیها) در صد مکان نفع می رساند از جمله هنگام مرگ، قبر، میزان، محشر، صراط و موقع حسابرسی. (۷)

پی نوشت ها:
۱. مجمع البیان، طبرسی، مترجمان، ج ۲۷، ص ۳۱۰ ـ ۳۱۱.
۲.اصول کافی.
۳.بحار الانوار، ج ۴۳، ص۸۸.
۴.فرائد المسطین، ج۲، ص۶۸.
۵.احمد رحمانی همدانی، فاطمة بهجة قلب المصطفی، ص ۹، به نقل از کشف اللئالی، صاحب بن عبدالوهاب بن العرندس.
۶.دهر، آیه۱۰.
۷.فرائد المسطین، ج۲، ص۶۷.

منبع: www.soalcity.ir